Jezelf overschatten en daarmee ondermijnen.
In mijn praktijk werk ik veel met denkspellen. Allerlei verschillende spellen, die op het eerste gezicht op elkaar lijken, maar bij nader inzien toch echt van elkaar verschillen. De verschillen zitten in de manier waarop deze spellen gespeeld moeten worden en de strategieën die er nodig zijn om de spellen tot een goed einde te brengen. Voor het vinden en ontwikkelen van de juiste strategie is het belangrijk om de juiste cognitieve functies op de goede manier in te zetten. En daar gaan veel hoogbegaafde kinderen de mist in.
Veel hoogbegaafde kinderen zijn erg impulsief in hun denken en daarmee ook in hun handelen. Regelmatig gebeurt het dat de eerste levels van een denkspel snel en juist worden opgelost. Het kind ervaart dit als 'Zie je wel te makkelijk' en heeft dan al snel de neiging om volgende levels over te slaan. Als coach vraag ik dan of ze zeker weten dat het haalbaar is om naar dat moeilijkere level toe te gaan. De reactie van de kinderen varieert dan van 'Ja natuurlijk (wat denk jij nou??)' tot 'Waarom niet?, 'Dat kan ik echt wel hoor!' of 'Me aankijken, negeren en doorgaan'.
Dit is het moment waarop de kinderen de mist ingaan. Ze zijn zo gewend dat 'het' allemaal vanzelf gaat, dat ze geen moeite hoeven te doen, dat ze er zonder nadenken ook wel komen, dat ze er geen erg in hebben dat ze zichzelf ondermijnen en in een kwetsbare positie brengen. Als ouder zit je erbij en kijk je ernaar. Je kind wijzen op de te grote stap/ denkfout leidt tot strijd en boze reacties. De leerkracht heeft lang niet altijd de tijd om dit moment te signaleren en als het moment wel gesignaleerd wordt, hoeveel tijd heeft de leerkracht dan om je kind hierbij te ondersteunen?
Tot de ontdekking komen dat je iets niet kunt, dat voelt als falen.
Alle kinderen die bij mij aan tafel deze te grote stap hebben gemaakt zijn, tot nu toe, allemaal vastgelopen. Het volgende level van het spel vraagt om iets wat ze nog niet hebben ontdekt. Vastlopen is een naar moment. Het gevoel van falen, tekortschieten, niet voldoen en niet oké zijn komt heel hard binnen. Hoogbegaafde kinderen ervaren dit als 'Zie je wel ik ben toch niet zo slim' en gaan aan zichzelf twijfelen. Het kind blokkeert emotioneel en dat kan zich op allerlei manieren uiten. Denk aan boosheid, frustratie, irritatie, kortom gevoelens die onmacht uiten.
Dit is het moment dat ik, als buitenstaander, met het kind kan kijken naar wat er nu precies gebeurt. Vrijwel altijd komen we tot de ontdekking dat het kind de taak te makkelijk vond en zichzelf heeft uitgeschakeld, om op de automatische piloot verder te gaan. Natuurlijk is de link naar school dan snel gemaakt. Op de vraag 'Doe je dit op school ook?' is het antwoord vaak bevestigend. Dat is een mooi moment om uit te leggen dat de leerkracht instructie geeft en dat het belangrijk is om daarnaar te luisteren. Jezelf uitschakelen zorgt ervoor dat je niet meer bewust beslist of iets wel of niet belangrijk voor je is en dat zorgt ervoor dat je dingen gaat missen die belangrijk voor je zijn.
Dan toch maar de overgeslagen levels doen.
In het spel dat we aan het spelen zijn zit een opbouw in de levels. Steeds wordt er een volgend stukje van de strategie gebruikt in één van de volgende levels. Dit houdt in dat een level overslaan kan betekenen dat je een volgend stukje van de strategie niet ervaart. Door de levels stuk voor stuk te spelen en goed af te ronden ben je jezelf dus instructie aan het geven.
Het succesmoment.
Zodra de kinderen dit snappen gaan ze terug naar het level dat eigenlijk aan de beurt was. Door de opbouw in het spel te volgen kan het gebeuren dat we een volgende keer pas verder kunnen met het level dat nu toch te moeilijk bleek. Het moment dat dat moeilijke level alsnog goed gespeeld kan worden voelt voor veel kinderen als een overwinning. Dat is een moment waar we bij stil staan. De kinderen ervaren nu hoe het is om 'wakker te blijven', 'bewust te handelen', 'instructie tot zich te nemen' en 'door te zetten'. Ze zijn terecht trots als het dan lukt. Een echt succesmoment, dat ze in hun hele lichaam voelen!